پیشینه صندو قهای قرض الحسنه در ایران صندوق های قرض الحسنه را از همان ابتدا افراد شناخته شده بازاری و کاسبان معتبر تهران با هدف دستگیری از فقیران و نیازمندان و مبارزه با رباخواری در تهران ایجاد و اداره کرده اند و مردم نیز متناسب با نیازهایی که داشتند ، برای جذب تسهیلات با کارمزد ناچیز به این صندوق ها رو می آوردند. بازاریان تهران، او ل بار صندوق پس انداز کوچکی راه انداختند و از محل منابع انباشته شده آن به افرادنیازمند وام می دادند. بنا به مستندات مربوط به سال های واپسین دهه 40 ، سنت “گل ریزان” با هدف “حمایت مالی از افراد ورشکسته” زمینه ساز تشکیل صندوق های قرض الحسنه در ایران شد. نخستین صندوق قرض الحسنه را در سال 1346 ، عده ای از بازاریان تهران در مسجد لرزاده با عنوان “صندوق ذخیره جاوید” و باسرمایه اوّلیه چهارده هزار تومان بنا نهادند. بعد از آن تشکّل مذهبی دیگری از دل بازار تهران، دومین صندوق قرض الحسنه را در سال 1348 به نام “صندوق قرض الحسن جاوید” تأسیس کرد، این صندوق ها به دلیل کارکردهای سیاسی و مبارزاتی پشت پرده ای که داشت، در معرض تهدید نیروهای امنیتی حکومت وقت ، بارها مورد هجوم ساواک قرار گرفت . یکی از تهدیدها برای حکومت پرداخت وام های بدون بهره، بود که کاسبی بانک ها و یهودیان بازار را کساد کرده بود. به رغم فشار ساواک صندوق های قرض الحسنه تا سال 1357به تدریج افزایش یافت؛ اما خیلی از صندوق های تشکیل شده در مساجد با فشار ساواک تعطیل شد و به دلیل فضای سیاسی خاص آن دوران تعداد آن ها از 200 مؤسسه تجاوز نکرد. بسیاری از گردانندگان صندوق ها از جمله اعضای گروهی به نام " موتلفه اسلامی" با اتهام های سیاسی، به ساواک کشانده شدند. . بازاریان مبارز دیروز دیگر در زمره انقلابیون و معتمدان انقلاب امروز بودند که همچنان بر حفظ صندوق های قرض الحسنه اصرار کردند . اما ملی شدن اقتصاد و بسته شدن چتر بانکداری خصوصی در ایران، موضوع را کمرنگ کرد. جمعیت مؤتلفه اسلامی که نقش پررنگی در بسیج نیروها برضد رژیم پهلوی داشت ، بلافاصله پس از پیروز انقلاب ، از امام خمینی درخواست مجوز تاسیس بانک اسلامی را نمود و از همان روزهای اولیه سال 1358 سازمان اقتصاد اسلامی تشکیل و هیأت مدیره آن تصمیم گرفت با بسیج همه صندوق ها، مقدمات تأسیس یک بانک اسلامی را فراهم آورد. مؤسسان بانک اسلامی در نشست های متعدد با مسؤولان بانک مرکزی، مجوزهای لازم را گرفتند ؛ اما دولت موقت تصمیم گرفت بانک ها و صنایع را ملی اعلام کند. به این ترتیب، بانک اسلامی که با سرمایه اولیه 2 میلیارد ریال و با پذیره نویسی 4میلیاردی از سوی مردم در همان نقطه آغاز ، تشکیل نشد؛ ولی دولت قول داد که شرایط ویژه ای را برای سازمان اقتصاد اسلامی ایجاد کند و قرار شد سازمان اقتصاد اسلامی ، وظیفه خدمت رسانی و اعطای وام به صندوق های قرض الحسنه را بر عهده بگیرد. به این ترتیب ، سازمان اقتصاد اسلامی را که در سال 1358 بازاریان متنفذ ایجاد کردند ، بسیاری از صندوق های قرض الحسنه را تحت پوشش خود قرار داد و عملاً بخشی از فعالیت بانکداری کشور را برعهده گرفت. این موضوع پس از پیروزى انقلاب اسلامى به دلیل وجود زمینه معنوى و گسترش فضای فعالیت افراد در راستای تحقق آموزه هاى اخلاقى و انسانى قرآن باعث شد تا رفتار قرض الحسنه به صورت یکى از مصادیق روشن عمل نیک در جامعه گسترش یابد، به طورى که در سال 1365 تعداد صندوق هاى قرض الحسنه از مرز 2500 صندوق گذشت و امروزه خانواده هاى متوسّط و فقیر جامعه نیز صندو قهاى ریز و درشت فامیلى، محلّه اى، مسجدى، ادار ه اى و صندوق هاى سازمان یافته عمومى در سطح کشورفعّالیت، و همه روزه مشکلات بسیارى از افراد و خانوارها را حل مى کنند و اگر از برخى فعّالیت ها وبرخى صندوق هاى انگشت شمار که از مسیر اوّلیه قرض الحسنه خارج شده اند، صرف نظر کنیم، صندوق هاى قرض الحسنه جزو خالص ترین، سودمندترین و مفیدترین نهادى هاى اقتصادى هستند.

این مبحث ادامه دارد  ...